Φέτος το Πάσχα είχα την τύχη να
βρεθώ στο Λαύριο , σε μια από τις ομορφότερες και πιο πολύπαθες γωνιές της χώρας
μας. Μια περιοχή της οποίας η κάθε γωνιά έχει να σου πει και μια ιστορία…. από
την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Μια
περιοχή που παρά το γεγονός ότι αποτελεί
το σημαντικότερο βιομηχανικό μνημείο της
χώρας δυστυχώς ο σύγχρονος Έλληνας δεν
έχει καταλάβει την αξία του και το έχει συνδυάσει με μια ημερήσια εξόρμηση για
μπάνιο και κάποια καλή ταβέρνα ….
Στο Λαύριο λοιπόν ο περιπατητής
(και όχι ο απλός επισκέπτης) θα συναντήσει έναν από τους λίγους αμιγείς
εργατικούς οικισμούς στην Ελλάδα. Ο οικισμός του Κυπριανού κατασκευάστηκε
μερικά χρόνια μετά την ίδρυση της Γαλλικής Εταιρείας (C.F.M.L.) περί το 1880 . Πρόκειται
για ομοιόμορφα μακρόστενα σύνολα τα οποία ελάχιστα διαφέρουν το ένα από το άλλο
και που στέγασαν τα όνειρα των πολύπαθων
μεταλλωρύχων και μεταλλουργών. Ανθρώπων που κατέφθαναν από πολλά μέρη της Ελλάδος, ζητώντας να
εξασφαλίσουν εργασία.
Ουσιαστικά ο συνοικισμός βρίσκεται στο κέντρο όπου είχε αναπτυχθεί η
πρώην Γαλλική Εταιρεία και όπου από το 1875 έως τη δεκαετία του 1980 υπήρξαν οι
εγκαταστάσεις θραύσης, παραγωγής αργύρου και αρσενικού κτλ. Ο εργατικός
οικισμός του Κυπριανού στη νότια πλευρά των μονάδων μεταλλουργίας, προοριζόταν
να στεγάσει υπαλλήλους, μηχανικούς και εργάτες της εταιρείας και σχεδιάστηκε
μαζί με το εργοστάσιο . Σε μια έκταση περίπου 75 στρεμμάτων κατασκευάστηκαν 32 συγκροτήματα κατοικιών με 190 διαμερίσματα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εργατικές κατοικίες ήταν οργανωμένες ανάλογα με τη θέση στην παραγωγική
πυραμίδα της εταιρίας.
Τα κτίρια του Κυπριανού
ακολουθούν έχουν ομοιότητες με αντίστοιχα κτίρια που υπήρχαν στις βιομηχανικές περιοχές της Ευρώπης έχοντας
ωστόσο στοιχεία από την τοπική ιδιομορφία. Είναι λιθόκτιστα, ισόγεια και κάποια λίγα
διώροφα. Τα μεγέθη των αυλών των
κατοικιών διαμορφώνονται ανάλογα με τη
θέση του κατοίκου στην ιεραρχία. Ο οικισμός έχει διασωθεί σχεδόν στο σύνολο του και κατά την αποβιομηχάνιση του Λαυρίου οι
κατοικίες πέρασαν ιδιοκτησιακά στους κατοίκους τους!
Μέχρι βέβαια να συμβεί αυτό οι
κάτοικοι βρίσκονταν σε ένα σύστημα ιδιότυπης ομηρίας καθώς , όπως διαβάζουμε
στον τύπο της εποχής, οι εργάτες μόλις έβγαιναν στη σύνταξη η Γαλλική εταιρία
αξίωνε να τα εγκαταλείψουν ενώ δεν έλλειπαν και οι εξώσεις
Αξίζει πραγματικά, αν βρεθείτε
στην περιοχή, να περπατήσετε στον «μαγικό συνοικισμό» του Κυπριανού , και να μεταφερθείτε νοερά στα δύσκολα εκείνα
χρόνια τα οποία άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στις οικογένειες των εργατών
αλλά και σε ολόκληρη περιοχή του Λαυρίου.
Σημ:
1) Να σημειωθεί ότι έχουν χαρακτηρισθεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία και έργα τέχνης
όλες τις εγκαταστάσεις της πρώην Ελληνικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου και της
πρώην Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου.
2) Η αρχικά υποσχόμενη τότε ανάπτυξη συνετέλεσε ώστε σήμερα το
μεγαλύτερο τμήμα του επιφανειακού εδάφους της Λαυρεωτικής χερσονήσου και όλης
της αστικής περιοχής του Λαυρίου, να καλύπτεται από εκτεθειμένα τοξικά
μεταλλουργικά απόβλητα, τα οποία αποτελούν την κύρια πηγή ρύπανσης
Γαβριήλ Μιχαλάτος
Πολιτισμολόγος-Ιστορικός
Πηγές:
Προσωπική Έρευνα
ΔΗΜΟΣ ΛΑΥΡΙΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ
ΔΗΜΟΥ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗΣ, Http://istoriko.lavreotiki.gr/index.php
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ, ΕΡΓΑΖΟΜΑΙ ΑΡΑ ΚΑΤΟΙΚΩ, Πάτρα 2012
Τεχνολογία, Ενημερωτικό Δελτίο
Πολιτιστικού, Τεχνολογικού Ιδρύματος Ελληνικής Τράπεζας Βιομηχανικής Αναπτύξεως
, Τεύχ. 9 ,1999
