Μια ανάσα από τη σύγχρονη βοή της Αρτέμιδας και των Σπάτων, ανηφόρισα στον λόφο Ζαγάνι. Όχι έναν απλό λόφο, αλλά έναν τόπο βουβής δύναμης, που φέρει στα χώματα του τη μνήμη χιλιετιών. Τα πόδια μου πάτησαν το χώμα που κάποτε περπάτησαν οι πρώτοι οικιστές του Αιγαίου, κάπου εκεί στο τέλος της Νεολιθικής και την αυγή της Εποχής του Χαλκού.
Ο καθηγητής Γιόζεφ Μαράν από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης έχει πει πως ο οχυρωμένος οικισμός που υπήρχε εδώ είναι ανάμεσα στους σημαντικότερους του Αιγαιακού πολιτισμού. Κι όμως, εδώ δεν αντηχεί τίποτα. Μονάχα ο άνεμος διασχίζει τις σιωπηλές πέτρες του λόφου, μεταφέροντας τους ψιθύρους των αρχαιολόγων και όσων πάλεψαν – μάταια – να τον σώσουν.
Από το 1976 που αποφασίστηκε η κατασκευή του αεροδρομίου στα Σπάτα η τύχη του ήταν προδιαγεγραμμένη.
Στάθηκα λοιπόν στο χείλος του χρόνου, εκεί που κάποτε δέσποζε το ύψωμα πριν «κοπεί» για να πετάνε με ασφάλεια τα αεροπλάνα. Ολόκληρος ο λόφος μετά τα έργα <<κατέβηκε>> κατά 50 μέτρα. Ναι, τόσο βαριά στάθηκε η ανάγκη του σύγχρονου κόσμου ώστε να ασελγήσει πάνω στο αρχαίο τοπίο. Έναν τόπο που οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι ανάλογο παράδειγμα οχυρωμένου οικισμού αυτών των χρόνων έχουμε μόνο στην Τροία….
Από το 1980 έως το 1997 έγιναν ανασκαφές. Τελικά το 1997, το ΚΑΣ αποφασίζει να χαμηλώσει ο λόφος, αλλά με όρους (φωτογραφίες από ψηλά, πρόπλασμα 1:50, αποκοπή και μεταφορά των βράχων με την επιγραφή «ΟΡΟΣ» ).
Και τώρα;
Τώρα στον Ζαγάνι περπατάς πάνω σε σκιές. Στο βλέμμα σου μπλέκονται τα κλαδιά και τα αγκάθια , τα ξεχασμένα μονοπάτια, τα αεροπλάνα που πετάνε σε χαμηλό ύψος και οι φαντασιώσεις για το πώς ήταν κάποτε η ζωή εδώ…
Μια βόλτα στον Ζαγάνι δεν είναι απλός περίπατος . Είναι ένα ταξίδι μέσα στον χρόνο. Σαν να ανοίγεις μια πύλη προς έναν κόσμο που υπήρξε, φώναξε, και τελικά θυσιάστηκε στον βωμό της προόδου......
Γαβριηλ Μιχαλατος
Πολιτισμολος
