Στο λόφο σύμβολο των Εξαρχείων - Λόφος Στρέφη

...οι θρυλικές σκάλες

  Στην συμβολή των οδών Εμμ. Μπενάκη και  Καλλιδρομίου  στα Εξάρχεια, συναντά κανείς τα σκαλοπάτια του «Αστέρα» με το γνωστό κόκκινο αστέρι σήμα κατατεθέν της ομάδας . Το μέρος πρέπει μάλλον να το γνωρίζεις από πριν γιατί δύσκολα θα σε βγάλει ο δρόμος προς τα εκεί. Πρόκειται για 40  σκαλιά τα οποία με κάποιο τρόπο μυστήριο αποτελούν μια πύλη που περνάει το διαβάτη  από την πολύβουη πόλη σε μια πανέμορφη όαση πρασίνου : Το λόφο του Στρέφη.

Σχετικά με το λόφο έχουν ακουστεί πολλά. Ότι πρόκειται για κέντρο παραβατικότητας, εμπορίου ναρκωτικών, στέκι συμμοριών. Ο αστικός μύθος θέλει ορισμένοι παλιοί απόμαχοι αναρχικοί οι οποίοι τα έβαλαν στα νιάτα τους με το σύστημα και τώρα έχουν εγκαταλείψει την ενεργώ δράση να έχουν κάνει το λόφο μόνιμη κατοικία τους διαμένοντας σε αυτοσχέδιες παράγκες .Ίσως όχι και τόσο μύθος όπως με ενημέρωσε ένας υπάλληλος του Δήμου Αθηναίων που δέχθηκε να μου μιλήσει ….  ˝φίλε την προηγούμενη Παρασκευή (σ.σ 5/7/2019) πέθανε ένας από αυτούς. Είδα που τον έπαιρναν από εδώ .˝  Ο υπάλληλος μου περιέγραψε το τι ακριβώς συμβαίνει στο λόφο…  ˝κατ’ αρχάς εδώ μετά τη δύση του ηλίου δεν περπατάς. Μαζεύονται λογής λογής άνθρωποι. Χρήστες , αλλοδαποί , άστεγοι. Τις καθημερινές η κατάσταση είναι καλύτερη. Κυκλοφορεί κόσμος στα μονοπάτια που βγάζει τα σκυλιά του βόλτα, διάφορες παρέες. Δεν φοβόμαστε έτσι κι εμείς γιατί λέμε καμιά κουβέντα και με κάποιον περαστικό. Τις Κυριακές όμως η κατάσταση γίνεται χειρότερη. Στήνονται αυτοσχέδιες συναυλίες με δυνατή μουσική και δεν είσαι ευπρόσδεκτος εάν δεν είσαι δικός τους. Μια Κυριακή που είχα υπηρεσία και πότιζα τα δέντρα με πλησίασε ένας νεαρός κρατώντας ένα σπασμένο μπουκάλι και μου είπε σε έντονο ύφος να απομακρυνθώ από το λόφο αμέσως …Από τότε δεν ξαναέκανα υπηρεσία την Κυριακή. Δεν διακινδυνεύω τη ζωή μου εγώ για να πάρω λίγο παραπάνω από το μεροκάματο μου…˝. Και τελειώνοντας τη κουβέντα  με συμβούλεψε … ˝να έχεις το νου σου όση ώρα μείνεις εδώ. Εγώ σε λίγο τελειώνω και θα φύγω…

...η θέα από το λόφο είναι μοναδική

Η αλήθεια είναι πως διαπίστωσα κι εγώ στη μισή ώρα που έμεινα στον χώρο  ότι ο λόφος φαίνεται να έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του. Σκουπίδια παντού, αυτοσχέδιες «κατοικίες» , κατεστραμμένη παιδική χαρά , βρύσες που στάζουν , σπασμένες λάμπες στις κολώνες φωτισμού, σύριγγες από τους χρήστες κ.α. Πέρα όμως από αυτή την άσχημη πλευρά  ο λόφος του Στρέφη φαίνεται να αντιστέκεται σ’ αυτή την εικόνα και να εκπέμπει  μια κάποια θετική ενέργεια και ηρεμία αντλούμενη  ίσως από την παλιά του αίγλη . Η θέα προς την Αθήνα καταπληκτική. Νομίζεις ότι εάν απλώσεις το χέρι σου θα πιάσεις την Ακρόπολη και το Λυκαβηττό.

Λίγα ιστορικά στοιχεία

...το θεατράκι

 Ο Παυσανίας στα Αττικά αναφέρει ότι υπάρχει μικρός λόφος κοντά στην πόλη των Αθηνών όπου έχει το άγαλμα του Διός Αγχέσμιου. Στην κορυφή του λεγόμενου λόφου του Αγχέσμου υπήρχε βωμός με ιδιαίτερο λαξευμένο χώρο. Έτσι αρχικά ο λόφος  ονομάζονταν Αγχεσμός  Κατά τον 19^ο αιώνα πέρασε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Στρέφη και για ένα μεγάλο διάστημα λειτούργησε εκεί λατομείο. Για το λόγο αυτό οι γύρω περιοχές ονομάστηκαν Πιθαράδικα ή Πινακωτά. Εκτός από πηλό, το νταμάρι τροφοδότησε με πέτρα σχεδόν όλα τα σπίτια που έχτισαν οι φτωχοί Αθηναίοι. Η δεντροφύτευση του λόφου που ήταν βραχώδης έγινε το 1824 λέγεται ότι οφείλεται στην σύζυγο του αδελφού του ιδιοκτήτη του λατομείου, που ήταν αξιωματικός , η οποία δεν άντεχε να βλέπει τη μπουγάδα της να λερώνεται συνεχώς από τη σκόνη. Έτσι ο αξιωματικός Στρέφης για να κάνει το χατίρι της συζύγου του διέταξε του άνδρες του να πάρουν δέντρα από τη Γεωπονική Σχολή και να τα φυτέψουν στο λατομείο.

...κάποιοι έχουν για στέκι τους το λόφο 

Το 1936, επί δημαρχίας Αμβρ. Πλυτά,  πραγματοποιήθηκαν έργα ανάπλασης του λόφου και φτιάχτηκε το πέτρινο θεατράκι, πεζόδρομοι , παιδική χαρά αλλά και καταφύγια για τους βομβαρδισμούς. Κάποιοι υποστηρίζουν  ότι τα έργα πραγματοποιήθηκαν από τα Τάγματα Εργασίας του Ιωάννη Μεταξά, κάτι το οποίο όμως δεν φαίνεται να είναι ιστορικά ακριβές καθώς τα Τάγματα Εργασίας ιδρύθηκαν µε πρωτοβουλία του Υπουργού – ∆ιοικητού Πρωτευούσης (και πρώην ∆ηµάρχου Αθηναίων) Κωνσταντίνου Κοτζιά το Δεκέμβριο του 1937.

Η εφαπτόμενη με το λόφο περιοχή , επί λειτουργίας του λατομείου , ονομάζονταν και «Τενεκεδομαχαλάς» λόγω των παραπηγμάτων των εργαζομένων στο λατομείο. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι το τέλος του 19^ου αιώνα λειτουργούσε δεξαμενή της ΟΥΛΕΝ .

Παλαιότερα υπήρξε η ιδέα ο λόφος να ονομαστεί λόφος Δημοκρατίας και να συγκεντρωθούν σ’ αυτόν όλα τα διάσπαρτα στις πλατείες αγάλματα που σχετίζονται με τους αγώνες των Αθηναίων για τη Δημοκρατία.

Επί δημαρχίας Δημ. Μπέη γίνονται στο λόφο οι περισσότερες επεμβάσεις. Ενισχύεται το πράσινο ,δημιουργείται  σύστημα άρδευσης και φωτίζεται για πρώτη φόρα όλος ο λόφος. Κατασκευάζεται και το ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ, και μετά από λίγα χρόνια το κλειστό του θρυλικού τοπικού συλλόγου «Αστέρα Εξαρχείων».

....πέριξ του λόφου

Ο πολύπαθος λόφος

Στα Δεκεμβριανά του 1944 οι Ελασίτες ήταν οχυρωμένοι στον λόφο του Στρέφη και τα γύρω κτίρια και χρησιμοποιούσαν το λόφο ως ορμητήριο κατά των κυβερνητικών δυνάμεων που ήταν οχυρωμένες  στο Χημείο και στο Κολωνάκι. Επίσης στο λόφο του Στρέφη βρήκαν καταφύγιο οι κυνηγημένοι της διετούς   «Επιχείρησης Αρετής» της Κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ , με «αφορμή» τους πανκς, που ξεκίνησε στις 28/9/1984 μετά από διαταγή του αστυνομικού διευθυντή Αττικής της ΕΛ.ΑΣ. κου Μποσινάκη.

Το Δεκέμβριο του 2015 αξιωματικοί της Ασφάλειας Αττικής, εντόπισαν 120 βόμβες μολότοφ, έτοιμες προς χρήση, μέσα σε τσάντες στο λόφο του Στρέφη.

...τα Εξάρχεια και ο λόφος στα 1882

Επίλογος

Παρά την εγκατάλειψη όμως δεν είναι λίγοι οι «τολμηροί» οι οποίοι θα κάνουν μια μικρή απόδραση από την καθημερινότητα στο λόφο σταματώντας στη συνέχεια  σε κάποιο ουζερί, μεζεδοπωλεία ,καφέ  που βρίσκεις περιφερειακά του λόφου. Επίσης τα τελευταία χρόνια το θεατράκι φιλοξενεί το ετήσιο Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών ενώ πραγματοποιούνται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και κάποιες οργανωμένες συναυλίες .

 Σήμερα η πυκνοδομημένη με ψηλά κτίρια γειτονιά των Εξαρχείων δεν διαθέτει ούτε έναν υπαίθριο χώρο υψηλού πρασίνου. Ο λόφος Στρέφη αποτελεί τον βασικό πνεύμονα των της περιοχής  και είναι κρίμα η πολιτεία να συνεχίσει να αδιαφορεί για αυτό το κόσμημα της πρωτεύουσας. Μία βόλτα στο λόφο πέρα από το ότι θα σας θυμίσει πως ακόμα υπάρχει πράσινο στην Αθήνα θα σας μαγέψει με τη μοναδική θέα προς τη πόλη.

Γαβριήλ Μιχαλάτος

Πολιτισμολόγος - Ιστορικός

Πηγές:

Προσωπική έρευνα

www.mixanitouxronou.gr

Φωτογραφία 1870 - Pinterest

www.maxmag.gr

www.frapress.gr

in2life.gr

https://ellas2.wordpress.com