 |
| Ο χώρος εκτέλεσης των έξι στου Γουδή |
"υπήρξαν μοιραία και αναγκαία θύματα εις τον βωμόν της Πατρίδος"
Θεόδωρος Πάγκαλος (στρατιωτικός)
Μια βροχερή ημέρα επισκέφτηκα το μέρος που το 1922
εκτελέσθηκαν 6 άνθρωποι ως υπεύθυνοι για την Μικρασιατική καταστροφή. Μία μικρή
πλατεία, ένα εκκλησάκι στο κέντρο της και
έξι κυπαρίσσια που από κάτω τους έχουν θαμμένη την Μεγάλη Ιδέα.
Αν δεν γνωρίζεις την
ιστορία δεν θα καταλάβεις τίποτα. Δεν υπάρχει καμία επιγραφή που να αναφέρει τι
έχει συμβεί σ΄αυτό το μικρό πάρκο στου Γουδή. Έξι λιτοί τάφοι με μια μικρή
μαρμάρινη πλάκα έκαστος όπου αναγράφεται το όνομα του νεκρού. Σαν η Ελλάδα σήμερα
, να προσπαθεί να κρύψει μια μελανή
πτυχή της Ιστορίας της. Όπως και τότε
που εκτελέστηκαν έξι άνθρωποι ως αποδιοπομπαίοι τράγοι μιας εθνικής καταστροφής
και ας μην τους άνηκε εξ’ ολοκλήρου η ευθύνη.
Οι κατηγορούμενοι για την Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν οι Γεώργιος Χατζανέστης, διοικητής της
στρατιάς της Μικράς Ασίας, Δημήτριος Γούναρης, πρώην πρωθυπουργός, Μιχαήλ
Γούδας, υποναύαρχος και πρώην υπουργός, Ξενοφών Στρατηγός, υποστράτηγος και
πρώην υπουργός, Νικόλαος Στράτος, πρώην πρωθυπουργός, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης,
πρώην πρωθυπουργός, Νικόλαος Θεοτόκης και Γεώργιος Μπαλτατζής, υπουργοί επί των
στρατιωτικών και οικονομικών στην κυβέρνηση Γούναρη αντίστοιχα. Αν και ήταν
οκτώ, η ονομασία δίκη των έξι επικράτησε λόγω των έξι εκτελέσεων που τελικώς
αποφασίστηκαν και πραγματοποιήθηκαν την ίδια ημέρα από το έκτακτο στρατοδικείο.
Θα λέγαμε ότι αυτή η εκτέλεση αποτελεί την κορύφωση αλλά και τον επίλογο του
Εθνικού Διχασμού.
 |
| Οι μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα των εκτελεσθέντων.... |
Το κατηγορητήριο είχε τον χαρακτήρα επαναστατικού εγγράφου. Μέσα
σε αυτό υπήρχε ξεχωριστό κεφάλαιο που
απέρριπτε την ένσταση των κατηγορουμένων για δίκη από το ειδικό δικαστήριο της
Βουλής με τα εξής λόγια: «Αλλ' όχι! Το Έθνος ορθούμενον αιμοσταγές, κρεουργημένον,
αλλά αδυσώπητον ενώπιον του, ζητεί παρ'αυτού και των συνεργατών του δικαιοσύνην
δια την προδοσίαν και τιμωρίαν δια το έγκλημα. Και εν ονόματι του Έθνους την
δικαιοσύνην ταύτην η Επανάστασις θα την αποδώση!». Η απόφαση του εκτάκτου
στρατοδικείου ήταν αναμενόμενη. Ο Ιωάννης Μεταξάς με γραπτή επιστολή του, και
κατόπιν συγκατάθεσης του πρωθυπουργού Κροκιδά, ζητάει από το υπουργικό
συμβούλιο να δοθεί το δικαίωμα της έφεσης στους κατηγορουμένους. Η επαναστατική
επιτροπή όμως την απέρριψε. Έπρεπε να τελειώνουν γρήγορα μ’ αυτή την ιστορία.
 |
| Ο γράφων μπροστά στο μνήμα του υπουργού οικονομικών Π.Πρωτοπαπαδάκη....... |
Στις 15 Νοεμβρίου, 7.15 π.μ., ο στρατηγός Αλέξανδρος Οθωναίος
διάβασε την τελική ετυμηγορία του δικαστηρίου: «Εν ονόματι του Βασιλέως των
Ελλήνων Γεωργίου Β' το Έκτακτον Στρατοδικείον συσκεφθέν κατα νόμον, κηρύσσει
παμψηφεί τους μεν Γεώργιον Χατζανέστην, Δημήτριον Γούναρην, Νικόλαον Στράτον,
Πέτρον Πρωτοπαπαδάκην, Γεώργιον Μπαλτατζήν και Νικόλαον Θεοτόκην εις την ποινήν
του Θανάτου.
Τα ξημερώματα ο υπουργός στρατιωτικών Πάγκαλος επισκέφθηκε
τον Πλαστήρα ζητώντας του την επίσπευση των εκτελέσεων. Στις 9 π.μ. στις
φυλακές Αβέρωφ ανακοινώθηκε από τον επαναστατικό επίτροπο Γρηγοριάδη η απόφαση
του δικαστηρίου στους κατηγορουμένους. Στις 10.30 οδηγήθηκαν στο Γουδή για να
εκτελεστούν. Πριν την εκτέλεση προηγήθηκε η καθαίρεση του Χατζανέστη από
κατώτερους αξιωματικούς. Ο ίδιος τότε δήλωσε ότι η μόνη του ντροπή ήταν το ότι
υπήρξε αρχιστράτηγος φυγάδων. Φρούραρχος της εκτέλεσης ήταν ο μάρτυρας
κατηγορίας, ταγματάρχης Σπαής. Κανένας δεν θέλησε να του δέσουν τα μάτια. Οι
καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέσθηκαν στις 11:27΄
 |
| Το μνήμα του διοικητή της στρατιάς της Μικράς Ασίας Γ. Χατζηανέστη |
Η αθώωση 88 χρόνια μετά
Μετά από αίτηση επαναλήψεως της διαδικασίας το 2008 επί της
οποίας εκδόθηκε η δολοφονική απόφαση, που υποβλήθηκε από τον εγγονό του Πέτρου
Πρωτοπαπαδάκη, Μιχάλη Πρωτοπαπαδάκη, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, που
δίκασε χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς την πίεση των γεγονότων της εποχής
εκείνης, με την υπ’ αριθ. 1533/2009 απόφασή του, όπως συμπληρώθηκε με την
υπ’αριθ. 1075/2010 απόφαση του ίδιου Δικαστηρίου, έκρινε ότι οι καταδικασθέντες
ήταν αθώοι και ακύρωσε την επαίσχυντη απόφαση.
 |
| Η Εκκλησία της Αναστάσεως (γνωστή και σαν "παρεκκλήσι των έξ") αφιερωμένη στη μνήμη των έξι εκτελεσθέντων. |
Επίλογος
Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις με τα μάτια σου κομμάτια της
ιστορίας σου. Είναι συγκινητικό να κοιτάς τα μέρη όπου θάφτηκαν άνθρωποι,
εκτελεσμένοι στον βωμό της ξεθωριασμένης
και ηττημένης Μεγάλης Ιδέας . Εκτελώντας αυτούς τους έξι ανθρώπους ως υπαίτιους
της ήττας, η Ελλάς μετέφερε τις ευθύνες
από τα λάθη των ηγεσιών της στην σφαίρα μίας κάποιας απροσδιόριστης "προδοσίας".
Σκεπτόμενος όλα αυτά,
και ανατρέχοντας στα κιτάπια της ιστορίας για να γράψω αυτό το μικρό αφιέρωμα
διάβασα ένα άρθρο του Γεωργίου Βλάχου
που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Καθημερινή" 18/11/1934 ο οποίος αναφέρει….
«Θέλομεν να κτισθή μία μικρά, πολύ μικρά Βυζαντινή εκκλησία εκεί, εις την
έρημον χαράδραν όπου έπεσαν οι πέντε πολιτευταί μας και ο αρχιστράτηγος.
Θέλομεν γύρω από την εκκλησίαν αυτήν να σχηματισθή, σιγά-σιγά, άλσος και να
είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερος ο χώρος του άλσους αυτού και να υψωθή γύρω του
άλσους ένα ωραίον κιγκλίδωμα και να φέρη προς αυτό μία στενή οδός, εις την
οποίαν από τώρα να φυτευθούν, δεξιά και αριστερά, κυπαρίσσια. Ούτως ώστε
μεθαύριον, όταν περάση καιρός, να έλθη η ψυχρά Ιστορία με τα κείμενα της και
την Αλήθειαν να υψώση την μνήμην των εις μνήμην Μαρτύρων, όχι μιας παρατάξεως,
αλλά μιας πατρίδος κοινής, να έχουν υψωθή και αυτά και να σχηματίζουν μίαν
λεωφόρον πένθους και μετανοίας.»
Πιστεύω λοιπόν ότι ο καιρός πέρασε, η ψυχρά ιστορία και τα
κείμενα της αλήθειας αποκατάστησαν την μνήμη των εκτελεσθέντων αλλά και την
ιστορική μνήμη. Τα λίγα λουλούδια και τα κεράκια που συνάντησα επάνω σε κάθε
μνήμα δείχνει ότι οι η ιστορία αυτή δεν ξεχάστηκε. Αυτό που μένει είναι μια επιγραφή που να
αναγράφει την αλήθεια ώστε οι νέοι άνθρωποι που περνούν από το σημείο να
γνωρίσουν τι πραγματικά συνέβη εκεί. Σ'αυτήν την έρημο χαράδρα. Και αφού η
πολιτεία 96 χρόνια μετά διστάζει να το κάνει είναι χρέος μας να το κάνουμε
εμείς….. και θα το κάνουμε……
Γαβριήλ Μιχαλάτος
Πολιτισμολόγος- Ιστορικός
