 |
| ....στο υπόγειο της εκκλησίας |
Διαβάζοντας πριν από πολλά χρόνια ένα βιβλίο «σταθμό» για την υπόγεια Αθήνα και τους τόπους «δύναμης» της πόλης μου είχαν δημιουργηθεί πολλά ερωτηματικά που με το πέρασμα των χρόνων και την ενασχόληση μου με το Αστικό τοπίο και την Αστική μυθοπλασία άρχισαν σιγά σιγά να μπαίνουν σε μια σειρά ή πιο σωστά στην πραγματική τους διάσταση. Διότι ,αν και θα το ήθελα πολύ , πολλά από αυτά που ακούγονταν και γράφονταν δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή για να είμαι πιο ακριβής καλύπτουν ένα μέρος της πραγματικότητας και είναι διανθισμένα με πρόσθετα στοιχεία που αν μη τι άλλο δεν μπορούν να αποδειχθούν στο πεδίο.
 |
| ...το ταξίδι ξεκινά απο εδώ ( καταπακτή στο δάπεδο της εκκλησίας) |
Η θεμελίωση της τοποθετείται στα μέσα του 11ου αιώνα και τον 19ο αιώνα παραχωρήθηκε στην Ρωσική Παροικία της Αθήνας. Στην εκκλησία υπάρχουν χαράγματα όπου αποδίδουν το ναό στον πρώτο κτήτορα Στέφανο που πέθανε το 1045. Επισης αποτελει αντίγραφο του καθολικου του Οσίου Λουκα ο οποιος γνωρίζουμε οτι ειχε ολοκληρωθεί το 1011. Για τους παραπάνω λόγους υπολογίζεται ότι χτίστηκε γύρω στο 1030-1035 από την πλούσια οικογένεια των Λυκών. Την Βυζαντινή εποχή φαίνεται ότι ήταν εκκλησία μοναστηριού και στα 1700 υπήρχαν κελιά που γκρεμίστηκαν από τους σεισμούς του 1705. Στα 1780 ο Τούρκος Χασέκης γκρέμισε , μαζί με πολλά άλλα Αθηναϊκά μνημεία, όλα τα κελιά για να χτίσει τον περίβολο της πόλης. Ο ναός δέχθηκε μεγάλο πλήγμα το 1687 από την επιδρομή των Ενετικών Στρατευμάτων του Μοροζίνι. Κατα την πολιορκία της Ακρόπολης το 1821 μια οβιδα κατέστρεψε ενα τμημα του τρούλου και του δυτικού τοίχους.
 |
| ...αρχαιολογικά ευρήματα... |
Από το 1852 έως το 1856 η εκκλησία ανακαινίστηκε από τον Ρώσο Αρχιμανδρίτη Αντωνίνο και προσφορές των Τσάρων Νικολάου Α’ και Αλεξάνδρου Β’. Είναι η περίοδος που έγιναν και ανασκαφές στον παλιό ναό που έφεραν στο φως τους υπόγειους χώρους. Η εσωτερική διακόσμηση του ναού επιμελήθηκε από τον Γερμανό καλλιτέχνη Λουδοβίκο Θήρσιο, μεταξύ 1852-1860 (ο οποίος δίδαξε και στο Πολυτεχνείο). Να σημειωθεί ότι τα έργα του Θήρσιου ήταν καθαρά ακαδημαϊκά –νατουραλιστικά.
 |
| ....καγκελόπορτα... Τα σκαλοπάτια οδηγούν στην αυλή της εκκλησίας |
Η ατμόσφαιρα στα υπόγεια της εκκλησίας είναι πραγματικά μοναδική και θυμίζει κάτι από την ταινία «Το Όνομα του Ρόδου». Παρά τα όσα έχουν γραφτεί και ειπωθεί εξακολουθεί να σαγηνεύει καθώς ο επισκέπτης κινείται στα όρια ανάμεσα στο μυστηριώδες και το αυτονόητο, το αποκρυμμένο και το προφανές, φτιάχνοντας πολλές φορές τη δική του ιστορία. Το μυστήριο ξεκινά από τα πρώτα κιόλας βήματα που κάνει ο επισκέπτης σηκώνοντας την μεταλλική πόρτα που οδηγεί στην καταπακτή για ένα ταξίδι σε ένα άλλο κόσμο….. Λέγεται ότι εδώ προϋπήρχε ο Ναός του Λυκείου Απόλλωνος. Στο υπόγειο της Εκκλησίας συναντά κανείς υπολείμματα από το Ρωμαϊκό Βαλανείο καθώς και αρχαίες κολώνες. Σε μια δίοδο , ένα αρχαίο πηγάδι που πρέπει να ανήκει σε τμήμα του Πεισιστράτειου Υδραγωγείου προκαλεί τη φαντασία για διαδρομές πέραν του χώρου…. Μια αντλία εχει τοποθετηθεί προκειμένου να αποφευχθεί κάποια πλημμύρα με την άνοδο της στάθμης του νερού. Ο αστικός μύθος θέλει από τα υπόγεια να υπάρχει κρύπτη που επικοινωνούσε με τα ανάκτορα ως μια δίοδος διαφυγής σε περίπτωση ανάγκης. Ωστόσο , σήμερα, δεν φαίνεται κάποιο σημείο που να μπορεί να αποτελεί σήραγγα που να οδηγεί κάπου αλλού.
 |
| ....το αρχαίο πηγάδι... |
Στον κεντρικό χώρο δύο αρχαίες κολώνες φιλοξενούν μια εικόνα και μια πρόχειρη Αγία Τράπεζα(;) , δημιουργώντας ένα παρεκκλήσι μέσα στην εκκλησία… Αρχαιολογικά ευρήματα και χρηστικά αντικείμενα υπάρχουν σε ένα άλλο σημείο του χώρου που στο παρελθόν είχαν προκαλέσει τη λαϊκή φαντασία για κρυμμένους θησαυρούς…… Βαριές σιδερένιες κλειδωμένες καγκελοπορτες φράζουν οχι την έξοδο αλλά την είσοδο στον υπόγειο χώρο σε αυτούς που θα επιλέξουν να εισέλθουν από μη προβλεπόμενα σημεία.
 |
| ....τμημα του Ρωμαϊκού Βαλανειου |
Η επίσκεψη στα υπόγεια της Ρωσικής Εκκλησίας δεν είναι για όλους… συνίσταται σε όσους θέλουν να μυηθούν στην μυστηριακή και γαλήνια ατμόσφαιρα που εκπέμπει το άγνωστο, το κρυφό, το διαφορετικό. Στους ταξιδιώτες της άλλης Αθήνας. Που αν και δεν την βλέπουμε υπάρχει και μας περιμένει να την ανακαλύψουμε…..
 |
| ....η πανέμορφη Ρωσική Εκκλησία |
Γαβριήλ Μιχαλατος
Πολιτισμολογος - Ιστορικός
Πηγές
Προσωπική Ερευνα
Εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 26/2/1961
Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 9/8/1929
Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 17/8/1969
Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 23/11/1948
Ιστοσελίδα ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΘΗΝΑ "Σωτήρα Λυκοδημου"
BOURAS, C. (2011). Η αρχιτεκτονική της Σωτείρας Λυκοδήμου Αθηνών. Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 25, 11–24. https://doi.org/10.12681/dchae.405
